Sufi Music and Dance

         

Dance until you shatter yourself...

તમારામાં કલા છે! તમારામાં કવિતા છે! તમારામાં સુંદરતા જોવાની કે માણવાની કાબેલિયત છે! તમારામાં જાદુ છે!  તમારામાં પ્રેમ છે! તો પરમતત્ત્વથી તમે વધુ નજીક છો... 

             સૂફી સંગીત પ્રત્યે ઘાટ્ટો અને અનહદ ગહેરો મારો પ્રેમ એ કાંઈ આજકાલ કે અમુક વર્ષોનો નથી, એ પૂર્વ જન્મનો છે... એવું નથી કે આ એક જ વસ્તુ એવી છે જેમાં હું ડૂબી જવા ઇચ્છું છું... આવુંતો ઘણું છે જે મને મોહિત કરી દે છે... પૃથ્વી પરની તમામ વસ્તુઓ જે અંતે બ્રહ્મતત્ત્વ સાથે જોડાય છે...

           સૂફી સંગીત, ગઝલો, કે કોઈપણ પ્રકારનું સંગીત, ગીતો, નૃત્ય, કથાઓ અને ધર્મો, આ ઉપરાંત એવી કડીઓ જેની વિસ્તૃતી સમયને હંફાવે એવી છે. પણ! અહીં થોડી થોડી વાતો પણ વિગતવાર કરીએ...  

        સૂફી સંગીત અને નૃત્ય બંને અત્યંત આકર્ષક હોય છે. જ્યારે આપણે બાળક હતા ત્યારે ક્યારેક ગોળ ફરતે ફરતા હતા ને !!? પાછા જ્યારે આપણે નિર્દોષતા અને આનંદથી ભરેલા હોઈએ ત્યારે, આપણે કોઈ કારણસર ગોળ ફરતે ફરતા હોય અને એક સુખ - આનંદનો અનુભવ કરીશું, કેમકે જેની આપણે હવે ઇચ્છા રાખીએ છીએ તે સફળતા પર આધારિત આપણી ખુશી/સુખને વ્યક્ત કરવાનો આ એક ભાવ છે... કાંતણ અથવા વાવવું એ શરીરની એક મૂળભૂત અને કુદરતી ચળવળ છે અને સૂફી ચક્કર ફરવા એ ધ્યાનની એક અજોડ ટેકનિક છે...

👉 સુફી ચક્કર ફરવા એ શું છે !!?

 

           સુફી વમળવું એ સૌથી પ્રાચીન તકનીકીઓમાંની એક છે, જે સૌથી શક્તિશાળી છે.  તે એટલું deep છે કે એક અનુભવ પણ તમને એકદમ અલગ બનાવી શકે છે. ખુલ્લી આંખોથી ચક્કર લગાવવા, જેમ નાના બાળકો ઝબૂકતા જતા હોય છે, જાણે કે તમારું આંતરિક એક કેન્દ્ર બની ગયું હોય છે અને તમારું આખું શરીર એક ચક્ર, ગતિશીલ, કુંભારનું પૈડું બની રહ્યું હોય છે. તમે કેન્દ્રમાં હોવ છો, પરંતુ આખું શરીર ખસી રહ્યું હોય છે...

         સુફી વમળ એક નૃત્ય ધ્યાનનું એક સ્વરૂપ છે, જ્યાં આપણે આપણા શરીરને આપણા હાથથી ખેંચીને સ્પિન કરવા માટે ખસેડીએ છીએ અને આપણું મન હજી કેન્દ્રિત છે. જ્યારે આપણે બાળકો તરીકે સ્વયંભૂ આજુબાજુ સ્પિન કરતા હતા, ત્યારે આપણે ખરેખર સુફી ફરતા ધ્યાનની પ્રેક્ટિસ કરતા હતા. તે આપણા મન અને આત્માને કેન્દ્રિત કરે છે જ્યારે આપણું શરીર સ્પિનિંગ વ્હીલની જેમ આગળ વધતું હોય છે. તેમ છતાં, જેમ જેમ આપણે મોટા થયા, નિર્દોષતા, આનંદ અને સ્વયંભૂતા ગુમાવી દીધી જેથી આપણને આવા કાંતણમાંથી આવતાં શાંતિપૂર્ણ આનંદનો અનુભવ કરવાથી અટકાવું પડયું.  સુફી વમળો આપણને આપણાં અંદરના બાળકને સ્થિર અને કેન્દ્રિત રહેવાની સમાન અનુભૂતિ અનુભવવા દે છે... 

         કાળા રંગની લાંબા રેશમી ફૂમકા વાળી ટોપી, સફેદ રંગનું ખૂબ ઘેર વાળુ કફતાન પહેરી, એક હાથ ઉપર અને એક હાથ નીચેની તરફ રાખી ગોળ ગોળ ફરતા જ્યારે કોઈ સંત સૂફી સોંગ ગાય છે, ત્યારે જાણે આખું બ્રહ્માંડ અને આખી પૃથ્વી એક થવા જઈ રહ્યા હોય તેવું ફીલ થાય છે... તેમાં, કફતાન (ઝભ્ભો) સમાધિનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે... ડાબો હાથ ઉપર આકાશ તરફ અને જમણો હાથ નીચે ધરતી તરફ, મતલબ કે ગ્રેવિટી ચીરીને ઉપરનાં સ્તરમાં સ્થાયી થયેલું... 

        મંદિરમાં જેમ ગર્ભગૃહ, મહાભારતમાં જેમ ગીતા તેમ ઇસ્લામમાં સૂફી. ઉત્તમ ઉદાહરણ આપવું હોય તો જે સ્થાન ઝેનનું બૌદ્ધપંથમાં છે તે જ સ્થાન સૂફીનું ઇસ્લામમાં છે. ઇસ્લામનો પાયો અદ્વૈત નથી. સૂફીમાં અદ્વૈતનો ઈશારો છે. ‘અનલહક’ એ અદ્વૈતનો ઉદ્દગાર છે. અદ્વૈતની ઉદ્દઘોષણા છે. સૂફીની કોઈ સ્પષ્ટ મર્યાદિત વ્યાખ્યા નથી આપેલી. ઈશ્વરને પ્રિયતમ સ્વરૂપે અનુભવવો, માશૂક સરીખો સંવાદ સાધવો, સખાભાવે ઝઘડવું-રૂઠવું-રીઝવું… આ બધા સૂફીના સ્વભાવ-સ્વરૂપ છે. જયારે કોઈક સાધક ઈશ્વરના પ્રચલિત ખ્યાલને વીંધીને ઈશ્વર-તત્વનું ચિંતન કરે ત્યારે તે સૂફી-ભોમકામાં પદાર્પણ કરે છે તેમ કહી શકાય.. 

           ગઝલમાં પણ એવું જ છે, इश्क़-ए-हक़ीक़ी / इश्क-ए-मौसीक़ी બે પ્રકારની ગઝલમાં એક પ્રિયતમા માટેનાં પ્રેમનો એકરાર કર્યો હોય છે, જ્યારે એકમાં પ્રિયતમ માટે, મતલબ કે ઇશ્વર-અલ્લાહ-પરબ્રહ્મમાં એકાકાર સાધવો.. 

          સુફી પ્રેમના સાધક છે, તેઓ તેમના પ્રિય પ્રત્યે સંપૂર્ણ સમર્પિત છે. તેમના દર્શનને 'તાસવુફ' કહેવામાં આવે છે. તે છે વિશ્વથી અલગ, પરંતુ પ્રેમમાં બેભાન. તેમનું એકમાત્ર લક્ષ્ય અલ્લાહ કે ઇશ્વરને મળવું છે. તેઓ સીડી તરીકે પુરુષો અને સ્ત્રીઓના સામાન્ય સાંસારિક પ્રેમને પરમતત્વ સાથે એકમત હોવાનું માને છે.  કેટલાક સૂફી ભક્તો એ તત્ત્વને પુરુષ તરીકે જુએ છે, અને કેટલાક તેને સ્ત્રીની જેમ જુએ છે...

              આ રીતે તેઓ બ્રહ્માંડના પ્રેમમાં (ઇશ્ક માજાજી) ની સીડી ઉપર ચઢીને 'ઇશ્કે હકકી' (અલૌકિક પ્રેમ) સુધી પહોંચવા માંગે છે. આ માર્ગ પર બે પરિસ્થિતિઓ છે. એક, જ્યારે માણસ શારીરિક અસ્તિત્વ ભૂંસી નાખે છે અને 'ફેન્ના' બની જાય છે. પછી તેને ભગવાનના અનંતમાં સ્થાન મળે છે. બીજું, કેટલાક સુફીઓ ગુરુને તેમના પ્રેમી તરીકે ભગવાનનો માર્ગ અપનાવે છે.  કોઈ પણ પ્રકારના કર્મકાંડને સુફી સંતોએ ક્યારેય મહત્વ આપ્યું ન હતું. રાબિયા સ્વર્ગ અને નરકના વિચારને ખોટી માનતી. કાબા અને નમાઝ જેવા મૂલ્યો વિશે તે બધાના પોતાના મત જુદા છે. સંત મન્સૂરને પદ પરથી કાઢી મૂકવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેમણે 'અનહલક' (હું બ્રહ્મા છું) કહેવાનું બંધ કર્યું નહીં...  

      

          એ જ રીતે અમીર ખુસરો પણ ગાતા, 'છાપ-તિલક તજ દિન્હા તો સે નૈના લગાયકે.'  પ્રેમ ફક્ત ગુરુ પ્રત્યે સંપૂર્ણ સમર્પણ ભાવ રાખવાથી શરણાગતિ આવે છે. તો પછી મંદિર-મસ્જિદમાં જવાની જરૂર નથી. તે ફક્ત આપણામાં જ જોવા મળે છે. 'સુફિયાના ઇશ્ક' કોઈના આત્મા અને શરીર પર કબજો જમાવતો નથી. પ્રેમ કરવો એ પ્રેમનું લક્ષ્ય છે. એકવાર ઇશ્કનો રંગ સુફિઆના થઈ જાય છે,  તો પછી તે પૂજામાં/આરાધનામાં બદલાય જાય છે...

©️®️🎯 Writer : Prof.Dr.Vaibhavi Trivedi 

🎯 Matusri Shantaben arts College 

 

👉 Image courtesy : Google 

 👉 Notice📖

The translator is configured on the web version for your convenience, so that you can translate and read your favorite articles in your native language.....